Tarihi seyri inişli çıkışlı olan Kanada ile Türkiye arasındaki ilişkiler, silah ambargosunun yanı sıra Türkiye’nin Kanada’da içindeki yasa dışı faaliyetleri nedeniyle zor bir sürece giriyor.
CANADATÜRK
Kanada ile Osmanlı Devleti arasındaki ilk diplomatik ilişkiler 1871 yılında Türkiye Sultanı’nın Savaş Bakanı Hüseyin Paşa’nın Kanada’yı ziyaret etmesiyle başladı.
Kanada, İngiltere’nin yanında, Osmanlı ise karşı cephedeki Almanya’nın yanında 1. Dünya Savaşı’na katılınca iki ülke birbirlerine savaş ilan etmiş, hatta Kanada askerleri Çanakkale’de savaşmışlardı. O dönem Kanada’da özellikle Brantford şehrinde yaşayan az sayıdaki Türk ise düşman ilan edilerek Kapuskasing Toplama Kamplarına götürülmüştü.
Türkiye kurulduktan sonra iki ülke ilişkileri canlanmaya başladı ve 1944’te Türkiye Ottawa’da, Kanada ise 1947’de Ankara’da Büyükelçilik açtı. Kanada ile Türkiye arasında ilk karşılıklı antlaşma ise 1948 yılında imzalanan gümrük vergilerini düzenleyen ticaret anlaşmasıdır.
1949’da NATO’nun kuruldu ve Kanada’nın kurucu olduğu bu oluşuma Türkiye 1952 yılında dahil oldu. NATO, iki ülkeyi özellikle askeri alanda birbirine yakınlaştırdı.
1956 yılında ise iki ülke arasında vize kolaylığı antlaşması imzalanmış; Kanada, Türkiye vatandaşlarına çok girişli harçsız 12 aylık turist vizesi kolaylığı sağlamış, Türkiye ise tek taraflı olarak Kanada vatandaşlarına vizeyi kaldırmıştı.
1970’ler gelindiğinde ise hem doğrudan hem de uluslararası kuruluşlar üzerinden Türkiye’ye yardım eden bir Kanada var. Bu yıllarda Kanada, milletlerarası kalkınma yardımı çerçevesinde Türkiye’ye hibe buğday yardımında bulundu. Ayrıca telefon ve haberleşme altyapısının geliştirilmesi ve bazı diğer projeler için de milyonlarca dolar kredi sağladı.
Kıbrıs Barış Harekatı sonrası ABD ve NATO üyelerinin Türkiye’ye silah ambargosu uygulamasına Kanada’da katıldı.
1980’li yıllarda ise Kanada’daki Türkiye temsilciliklerine ve diplomatlarına karşı girişilen saldırıları önlemede Kanada’nın başarısız olması, aynı zamanda faillerin ya yakalanamaması ya da yakalananlara hafif cezalar verilmesi iki ülke ilişkilerini gerdi.
1986 ve 1987 yıllarında Türk vatandaşlarının akını nedeniyle Kanada 1987 yılında Türkiye vatandaşlarına vize koydu. Türkiye ise 1999 yılında Dışişleri Bakanı İsmail Cem ve beraberindeki heyetin Montreal Havaalanında üstlerinin aranmasıyla yaşanan kriz sonrası Kanada vatandaşlarına vize uygulamaya başladı.
2000’li yıllarda girildiğinde ise iki ülkenin arası Ermeni soykırım yasa tasarılarının kabulüyle yeniden bozuldu. Özellikle 2004 yılında Kanada Parlamentosu’nun Ermeni Soykırımı’nı tanıması sonrası yaşanan gerginlik Kanada ile Türkiye arasında tamiri zor hasarlara yol açtı.
Son olarak da Suriye ve Dağlık Karabağ üzerinden yürütülen tartışmalar ve sonrası silah satış izinlerine getirilen ambargo iki ülke ilişkilerinin oldukça kırılgan bir zeminde olduğunu yeniden gösterdi.
Kanada ile Türkiye arasında Erdoğan’ın 2010 yılında Toronto’da, Trudeau’nun ise 2015 yılında Antalya’da gerçekleştirilen G-20 Liderler Zirvesi kapsamında yaptıkları görüşmeler dışında üst düzey resmi bir ziyaret henüz gerçekleşmedi. En üst düzey resmi görüşme Dışişleri Bakanları seviyesinde kaldı.
Son aylarda iki ülke arasında silah ambargosu üzerinden okunan gerginliğin kamuoyuna yansımayan başka bir boyutu daha var: Türkiye’nin Kanada içinde yürüttüğü Kanada’nın ulusal güvenliğini tehdit ettiği belirtilen gayri resmi faaliyetler.
Bu durumu oldukça ciddiye alan Kanada’nın Türkiye’ye karşı daha da sertleşeceği belirtiliyor.
